oprogramowanie Użytkowe

Oprogramowanie komunikacyjne stanowią programy, które pośredniczą po­między systemami operacyjnymi, łączami transmisji i programami użytkowymi; ce­lem jest pozwolenie na równoczesną pracę wielu użytkowników, którzy korzystają z takich samych zasobów komputerowych. Oprogramowanie to synchronizuje pracę tych użytkowników, jak też zarządza przekazywanie danych i programów mię­dzy powiązanymi ze sobą komputerami. Pozwala też na przesyłanie informacji między nawet bardzo odległych użytkowników w postaci poczty elektronicznej (szerzej będzie to zagadnienie przedstawione w następnym rozdziale). Jego efek­tem jest umożliwienie wspólnego wykorzystania określonych zasobów; np. pa­mięci dyskowej. drukarek. Czasem też służy jako pomoc gdy potrzebne jest odzyskiwanie danych

Oprogramowanie pomocnicze jest grupą oprogramowania systemowego naj­bardziej zróżnicowaną ze względu na postawione przed nią zadania. W skład tej grupy wchodzą zarówno pojedyncze programy, realizujące wycinkowe zadania w zakresie gospodarki danymi, jak i rozbudowane pakiety programowe, mające za za­danie rozszerzenie możliwości systemów operacyjnych. Do tego typu oprogramo­wania należą między innymi tak popularne pakiety programowe jak PC-TOOLS, XTREE, NORTON COMMANDER. Oprogramowanie takie często nazywane jest nakładkami (shell). Programy te – jak pisze P.Norton – którymi ?omija się” system operacyjny, uzupełniają jego brakujące możliwości. Programy te mają wiele różnych funkcji, a do najważniejszych z nich należy:

  • poprawienie użytkowania systemu operacyjnego, czyli umożliwienie znacznie wygodniejszego sposobu komunikacji z komputerem,

  • umożliwienie jednoczesnego korzystania z więcej niż jednego programu.

Aby w pełni efektywnie wykorzystywać system komputerowy w działalności menedżerskiej należy dbać o środowisko pracy, a więc regularnie konserwować oprogramowanie (system operacyjny), a swoje zasoby – dobrze zabezpieczać. W tego typu czynnościach pomagają specjalne programy nazwane programami narzędziowymi. Najbardziej znane z nich to archwizery, deinstalatory, programy antywirusowe, porządkujące pamięci masowe (dyski) oraz pomagające w odzyskiwaniu plików, folderów itp. Obecnie na rynku informatycznym wybór programów narzędziowych jest znacznie bogatszy niż był dotychczas. Pojawiło się sporo ciekawych programów do współpracy z Internetem (np. szyfrujących przesyłane dane), strzegących dostępu do zasobów komputera czy też automatyzujących ich pracę.

Oprogramowanie narzędziowe zwykle realizuje porządkowanie pamięci masowych, którą to czynność podejmujemy przeważnie dopiero wtedy, gdy komunikat ?Za mało miejsca na dysku? uniemożliwia normalną pracę. W takich sytuacjach porządkowania na dysku pomaga, usunięcie zbędnych plików, porządkując sektory i cylindry, a tym samym zwiększając efektywność systemu komputerowego (zapis ? odczyt). Microsoft Windows jest specyficznym rodzajem oprogramowania. Wydzielony został on z dwóch względów: po pierwsze z uwagi na jego popularność – trudno bowiem znaleźć współczesny personalny komputer typu IBM, na którym nie byłby on zainstalowany, po drugie, że jest to program bardzo uniwersalny zawierający w sobie już system operacyjny, szereg programów wspomagających oraz znaczną gamę aplikacji narzędziowych, komunikacyjnych i użytkowych.

 

MS Windows jest przedstawicielem oprogramowania, które do komunikacji z użyt­kownikiem wykorzystuje grafikę (ikony). Taki rodzaj komunikacji z użytkownikiem określa się mianem Graficznego Interfejsu Użytkownika w skrócie GUI (Graphical User Interface).

W komunikacji tej bowiem zamieniono słowa na grafikę i polega ona na zastąpie­niu nazw instrukcji przez rysunki, tzw. ikony, które reprezentują funkcje i instrukcje.

Używając klawiszy kursora lub myszki można wskazać polecenia, które chce się wykonać i uruchomić poprzez naciśnięcie klawisza ENTER, lub przycisku myszki (popularnie określa się to terminem – kliknięcie). Jednak należy pamiętać o tym, że zastąpienie trybu tekstowego przez graficzny zwiększa wymagania sprzętowe. Proste operacje, takie jak formatowanie dyskietek, czy kopiowanie plików do innego pliku, mogą być wykonywane szybciej i łatwiej w systemie DOS-a niż w Windows.

System operacyjny typu DOS lub MS DOS jest w zasadzie zorientowany na system komputerowy i stanowi jego część. System MS Windows jest natomiast zo­rientowany na użytkownika. Graficzny interfejs użytkownika, jakim jest MS Win­dows, jest programem, który przedstawia dane i polecenia w formie symboli graficz­nych. Osoby, które korzystają z tego pakietu manipulują tymi symbolami zamiast wpisania konkretnych poleceń.

Według P.Nortona istnieje kilka powodów, dzięki którym MS Win­dows stał się tak popularny:

  1. po pierwsze graficzny interfejs użytkownika – GUI sprawia, że używanie komputera i jego programów staje się łatwiejsze.

  2. po drugie bardzo dobra współpraca pomiędzy różnymi aplikacjami, a co za tym idzie, ułatwienie obsługi i wymiany danych. Dane i obrazy można łatwo przenosić z jedne­go programu do drugiego. Można również tworzyć połączenia pomiędzy aplikacja­mi tak, aby zmiana danych w jednym programie była natychmiast uwzględniona w dołączonej aplikacji. Realizacja współpracy między aplikacjami jest możliwa dzięki standardowej wymianie danych DDE (Dynamic Data Exchange – dynamiczna wymiana danych). Standard DDE tworzy realizowany na poziomie programisty interfejs, który umożli­wia aplikacjom dla Windows, dostęp do danych pochodzących z innych aplikacji. W konsekwencji uzyskuje się narzędzia, które pozwalają na aktualizację informacji.

  3. po trzecie Zastosowanie Techniki Łączenia i Osadzenia Obiektów czyli techniki OLE (Object Linking and Embedding). Jest to forma wymiany danych. Po wstawieniu obiektu do pliku lub docelowego dokumentu można uruchomić aplikacje, która go stworzyła, i manipulować danymi przy pomocy myszki.

Korzystając z systemu MS Windows należy pamiętać, że podstawowym jego elementem jest Menedżer programów (Program Manager), któ­ry zarządza grupami programów i tworzy interfejs użytkownika systemu Windows oraz obsługuje instalowane i uruchamiane aplikacje. Grupa (Group) jest zbiorem plików i programów wyświetlanych przez Menedżera, programów jako pojedyncza ikona. Ikony poszczególnych programów przechowywane są wewnątrz grup, co uła­twia zarządzanie aplikacjami. Menedżer programów, ikony, okienka grup oraz okienka aplikacji tworzą tak zwany pulpit (desktop) Windows, czyli ekranową reprezentację obiektów, która umożliwia korzystanie z zasobów i funkcji komputera. W Windows obiektem jest każdy symbol na ekranie, którym można manipulować. Więk­szość obiektów Windows ma postać ikon lub małych rysunków.

Każdy program, który jest elementem Windows ma swoją własną strukturę menu lecz pewne jego elementy są wspólne dla wszystkich aplikacji. Są tam podmenu Plik (File), Edycja (Edit) oraz Pomoc (Help) i inne. Aplikacje użytkownik uruchamia zazwyczaj myszką i przy jej pomocy – wskaźnikiem myszki (mouse pointer) wskazuje się wybra­ny obiekt. Po wybraniu, obiekt można uruchomić lub zaznaczyć i wykonać z nim żądaną operację. W sytuacjach awaryjnych (uszkodzenie myszki lub chęć użytkownika do korzystania z aplikacji) moż­na użyć klawiatury. Istotnym szczególnie klawiszem, jest klawisz funkcjonalny F1, którego użycie powoduje wywołanie pomocy. Ważna jest kombinacja klawi­szy CTRL-TAB, którą stosuje się wtedy, kiedy nie widzi się na ekranie Menedżera programów, żądanej grupy itp. Oznaczać to może jedną z następujących sytuacji: grupa jest otwarta i zasłonięta przez inne okno, zamknięta lecz zasłonięta przez inne okno, ewentualnie okno Menedżera programów jest za małe. W takim przypadku wielo­krotne naciskanie klawiszy CTRL-TAB umożliwia przejścia przez wszystkie do­stępne grupy aż do momentu wybrania właściwej.

Programy MS Windows umożliwiają realizację bardzo złożonych zadań, z którymi może w praktyce spotkać się użytkownik.

 

OPROGRAMOWANIE UŻYTKOWE.

Oprogramowanie użytkowe nosi ce­chy oprogramowania aplikacyjnego lub też zastosowaniowego. Jego zadaniem jest bezpośrednia realizacja polecenia sformułowanego przez użytkownika. W odróżnieniu od oprogramowania systemowego, oprogramowanie użytkowe two­rzone jest przez użytkownika (tzw. software – house), które tworzy on jako oprogramowanie o przeznaczeniu typowym dla większej grupy potencjalnych użytkow­ników. Programy te są zakupywane lub dzierżawione przez poszczególnych użyt­kowników na określonych warunkach, takich jak: dostarczenie dokumentacji, szkolenie personelu użytkownika, konsultacje, dostarczanie nowych udoskona­lonych wersji systemu.

Zestaw programów zastosowalnych tworzy często tzw. pakiet, który stosuje się przy rozwiązywaniu problemów określonego typu. Po­pularność i powszechność stosowania komputerów personalnych wynika mię­dzy innymi z faktu , że użytkownik może się posługiwać stosunkowo tanim i ogólnie dostępnym oprogramowaniem użytkowym. Posługiwanie się tym opro­gramowaniem nie wymaga znajomości języka programowania, a jedynie pozna­nia zasad używania prostych instrukcji. Oczywiście przy bardziej złożonych pro­gramach sytuacja jest bardziej skomplikowana, ale stosowane programy wspo­magające powodują, że użytkownik jest prowadzony przez system ?za rękę”. Takie podejście do użytkownika spowodowało, że oprogramowanie to często nazywane jest oprogramowaniem przyjaznym.

W ramach oprogramowania użytkowego wyróżnia się duże dwie ich klasy, a mianowicie:

  • Oprogramowanie własne, które opracowywane jest bezpośrednio przez użyt­kownika, lub na jego zlecenie. Zadaniem takiego oprogramowania jest bezpośrednie zaspokojenie konkretnych potrzeb indywidualnego klienta. Zastosowanie tego typu oprogramowania przez innych użytkowników powoduje trudności i wymaga ponie­sienia dodatkowych kosztów na jego adaptację.

 

  • Oprogramowanie biblioteczne, niekiedy i nie najszczęśliwiej zwane typo­wym, tworzone jest z przeznaczeniem dla różnych użytkowników. Ma ono ogólny charakter, a jego użytkownikami, jak w przypadku MS Office, są miliony klientów. Produkowane jest przez wyspecjalizowane komercyjne firmy.

Oprogramowanie można też sklasyfikować biorąc za podstawę kryterium wiel­kości komputerów. Istnieje bowiem oprogramowanie, które może być realizowane na dużych i średnich komputerach oraz komputerach personalnych. Wiele pakietów projektuje się z myślą o dużych i personalnych komputerach. Dla tych drugich ist­nieją pewne pakiety o ograniczonych funkcjach.

Inna klasyfikacja bierze z kolei za punkt wyjścia użytkownika i jego zadania. Będą to więc oprogramowania dla przedsiębiorstw, szkolnictwa, administracji i inne. Oprogramowanie można też analizować według podstawowych celów, któremu ma służyć, np. wspomaganie transakcji, tzw. systemy transakcyjne, systemy informowa­nia kierownictwa, systemy wspomagania decyzji, systemy ekspertowe, systemy wspo­magania procesu projektowego.

Nie roszcząc sobie pretensji do całościowej prezentacji (jest to niemożliwe ze względu na ograniczenie objętości tej pracy) przedstawione tu zostaną tylko pod­stawowe informacje o pakietach przydatnych użytkownikowi, w tym:

  • systemy Wspomagania Pracy Biurowej (edytory, arkusze kalkulacyjne),

  • programy graficzne,

  • systemy Zarządzania Bazą Danych.

Te dwa ostatnie są podstawą bardzo dużej ilości różnorodnych zastosowań.

 

SYSTEMY WSPOMAGANIA PRACY BIUROWEJ. Najbardziej popular­nym pakietem dla wspomagania pracy biurowej jest produkt firmy Microsoft, przeznaczony dla komputerów personalnych zgodnych ze standardem IBM, czy­li MS Office. Obecnie wprowadzana jest na rynek wersja MS Office 2000. Mimo, że w pakiecie znajduje się oprogramowanie dotyczące różnych funkcji pracy biurowej, to jednak każdy z programów można również użyć oddzielnie i niezależnie.

Najbardziej popularnymi programami w pracy biurowej są programy operu­jące na tekstach. Programy operowania na tekstach w zależności od stopnia zło­żoności funkcji redakcyjnych można podzielić na dwie kategorie, a mianowicie:

  • edytory tekstów (text editors),

  • programy przetwarzania tekstów (word or text processors).

Edytory tekstów służą do pisania i poprawiania tekstów, natomiast programy re­dagowania tekstów służą do przygotowania dokumentów drukowanych. W praktyce obie te grupy traktuje się łącznie i używa się nazwy edytory. Użytkownikami opro­gramowania są: pracownicy biurowi oraz wszyscy, którzy przygotowują pracę dy­plomową, magisterską, doktorską, czy też powieść.

Przygotowując się do pisania dokumentu należy mu nadać odpowiedni format. Dlatego przed pisaniem tekstu określa się: marginesy, wielkości i krój czcionki, tzw. fonty, odstępy między wierszami, czy i w którym miejscu należy numerować strony tekstu, czy będą stosowane odnośniki. Formatowanie tekstu zależy od możliwości systemu komputerowego, jak i stosowanego programu edycyjnego. Również przed drukowaniem tekstu najczęściej włącza się program edycyjny sprawdzający, czy użyte w maszynopisie przez nas słowa są poprawne or­tograficznie i czy nie piszemy dwukrotnie tego samego słowa, czy tekst ma odpowiedni format (marginesy, odstępy itp.)

Korzystając z programu sprawdzającego musimy zadeklarować język, a w przy­padku niektórych języków jego odmianę, np. w języku angielskim: brytyjską, ame­rykańską, czy australijską.

W trakcie pisania tekstu możemy zmieniać wcześniejsze ustalenia i wykonywać tzw. przeformatowanie. Na tekście można wykonać następujące operacje:

  • operacje na plikach,

  • operacje pisania i redakcji tekstów,

  • formatowanie ekranowe,

  • formatowanie wydruków,

Użytkownik ma do wyboru różne opcje, które są wyświetlane w linii menu. Menu ma strukturę hierarchiczną.

Opracowany przy pomocy edytora tekst ma postać dokumentu tekstowego. Pro­gram pozwala na wykonanie drukiem różnorodnych opcji, a w tym: rozpoczęcie pisania tekstu (opcja nowy dokument z menu), zmiana nazwy już założonego tekstu, wykonanie połączenia z innym wcześniej już napisanym, tekstem, zapisanie tekstu i jego przechowywanie na dowolnym nośniku informacji (dyskietka, dysk twardy), wydrukowanie tekstu i jego skasowanie. Dlatego aby, przykładowo, awaria zasila­nia nie spowodowała utraty napisanego, a nie zabezpieczonego tekstu, komputer co pewien czas zapisuje automatycznie tekst na dysku, najczęściej co 20 minut, jednak można ustalić inny czas, np. co 5 minut lub 10 minut.

Edytory umożliwiają też redagowanie kilku tekstów. Jest to wtedy pomocne, jeżeli chcemy odpowiedzieć na określony list i na jednej stronie ekranu mamy koresponden­cje, która do nas przyszła, a z drugiej strony list, który wysyłamy. Podobnie przy tłuma­czeniach lub powoływaniu się na akty prawne takie ustawienie jest bardzo pomocne.

Tekst wprowadzony do programu edycyjnego przy użyciu klawiatury, jak również wprowadzane z klawiatury poprawki, czy też ich aktualizacja i kasowanie są możliwe dzięki wielości funkcji technologicznych danego edytora. Cenną pomocą, obok wspomniane­go już wcześniej programu sprawdzającego, jest program, umożliwiający szukanie wy­razów bliskoznacznych. Jeżeli też nie chcemy powtarzać wielokrotnie tego samego sło­wa, wtedy komputer może pomóc w znalezieniu słowa pokrewnego.

Pożyteczną opcją jest działanie na blokach – akapitach. Operacja na blokach czy akapitach wymaga uprzed­niego ich zaznaczenia, co może objawić się ich podświetleniem. Zaznaczenie bloku wykonuje się zwykle przy pomocy myszki lub klawiatury. Taki blok może być usunięty, przesunię­ty w inne miejsce tekstu, powtórzony, lub zapamiętany w wydzielonym obszarze pamięci, czyli w tak zwanym buforze. Najnowsze wersje edytorów umożliwiają rów­nież pracę grupową. Praca grupowa w redakcji tekstu polega na tym, że poszczegól­ne osoby zaznaczają wybranym kolorem fragment tekstu, piszą obok swoje uwagi, w tym i propozycje zmian. Osoba odpowiedzialna za redakcję całości, przyjmuje lub odrzuca poczynione uwagi i w konsekwencji powstaje wspólny tekst.

Napisany w całości tekst jest ostatecznie redagowany. Przykładowo ma mieć wyrównany prawy lub lewy margines, lub być wypośrodkowany. Istnieje możliwość pogrubienia (bolding) części tekstu lub podkreślenia go linią. Niekiedy, jeżeli chce się zwró­cić uwagę na wybraną część tekstu, można stosować wyróżniki np.: zmienić krój pisma np. użyć czcionek pochyłych lub prostych (kursywa lub antykwa), cienkich, półgrubych i grubych, drukować spacją (litery bądź wyrazy rozstrzelone) itd. Większość edytorów umożliwia wprowadzenie do tekstu: różnego typu tabel, zestawień i obiektów np. graficznych czy dźwięku.

Edytory często realizują zadanie ?drukuję tak jak mnie widzisz”, gdyż odpowiada to sytu­acji, że na ekranie otrzymuje się wierny obraz drukowanego tekstu. Na i ile będzie on identyczny, decydują możliwości drukarki. Jeżeli będzie to drukarka kolorowa i laserowa to otrzymamy zupełnie inny wygląd tekstu niż korzystając z 9-igłowej, czarno-białej drukarki. Zawsze należy się zastanowić czy wybrany edytor i sprzęt odpowiada naszym wymaganiom.

Użytkownik ma do wyboru wiele edytorów tekstu. Problem wyboru jest zagadnie­niem wielokryterialnym. Najbardziej popularnymi edytorami są: WORD PERFECT for WINDOWS, WORD for WINDOWS, AMI PRO, QRTEKST, PC WRITE.

Niedawno bardzo popularny był również polski edytor TAG. Należy pamiętać, że każdy z edytorów ma wiele – coraz bardziej doskonałych – wersji. W zasadzie program napisany w wersji niższej może być przeczytany w wersji wyższej. Natomiast relacja ta nie jest zwrotna i program napisany przy pomocy edytora bardziej doskonałego nie może być przeczytany na komputerze, który ma zainstalowaną wersję niższą.

Możliwości edytorów są znacznie rozszerzone o oprogramowanie biurowej poli­grafii komputerowej DTP (DeskTop Publishing). Programy te umożliwiają przygo­towanie do druku tekstu w postaci zbliżonej do składu uzyskanego w drukarniach profesjonalnych. Najbardziej znanymi programami tego typu są między innymi VENTURA PUBL., PAGE – MAKER.

Dla wyboru właściwego edytora użytkownik może korzystać z analiz porównaw­czych prowadzonych przez specjalistyczną prasę, jak przykładowo: PC-Kurier, PC-­Magazine, Enter itp. W analizie porównawczej analizowane są między innymi takie kryteria, jak: system kontrolujący pracę edytora, wymagania sprzętu, polskie fonty, dostępności innych znaków spoza ASCIl, pomoc dla użytkownika, możliwości edy­cji i formatowania tekstu, sposoby zarządzania zbiorami danych, słowniki (ortogra­ficzny, bliskoznaczny), możliwość pracy w sieci, cena.

Arkusze kalkulacyjne zwane też pakietami księgowymi, programami kalkulacyj­nymi, programami obliczeń tablicowych (financial planning programs), arkuszami analityczno-planistycznymi. Zastoso­wanie tego typu pakietów jest bardzo szerokie i mogą być wykorzystywane dla wspo­magania prac związanych z ewidencją kosztów, kalkulacją, planowaniem, sporzą­dzaniem biznes planów, analizą symulacyjną typu ?What-for„, czyli co będzie jeśli zaistnieje określona sytuacja.

Użytkownikami tego systemu są najczęściej ekonomiści, a szczególnie pracownicy działów księ­gowości i planowania, inżynierowie i pracownicy biurowi. Ponieważ system jest również prosty jak edytor, dlatego też jest on bardzo popularny. Dlatego też bardzo często, w warunkach kwalifikacyjnych, które powinien spełniać kandydat do pracy w działach ekonomicznych i marketingowych, stawia się wymagania znajomości arkuszy kalkulacyjnych.

Podstawowymi elementami pakietu księgowego są:

  • arkusz elektroniczny dla wyświetlenia i numerycznej analizy tekstu i liczb,

  • baza danych dla przetwarzania zbiorów danych,

  • pakiet graficzny dla prezentacji uzyskanych wyników,

  • modele przekształceń danych (najczęściej w postaci odpowiednich zależno­ści algebraicznych – funkcji wbudowanych w dany program).

Oprogramowanie zostało skonstruowane do przechowywania i przetwarzania danych (w postaci arkusza kalkulacyjnego), zgodnie z wprowadzonymi wzorami i tworzoną na ich podstawie prezentacją graficzną w formie różnego typu wykresów. Większość programów, oprócz czterech podstawowych działań arytmetycznych, posiada do kilkudziesięciu funkcji finansowych, statystycznych, matematycznych, logicznych, daty i czasu oraz baz danych itp.

Zalety arkuszy kalkulacyjnych ujawniają się szczególnie w sytuacjach koniecz­ności modyfikacji danych. Przykładowo jeżeli mamy wyniki sprzedaży wielu róż­nych asortymentów i nastąpiła korekta związana ze zmianą kursu dolara lub innej waluty. to przeliczenie ręczne byłoby czaso i pracochłonne oraz miałoby potencjal­ne możliwości popełnienia błędów. W arkuszu kalkulacyjnym taka korekta trwa bar­dzo szybko i dokonywana jest niemal automatycznie. Bardzo pożyteczna jest możli­wość symulacji, np. dokładne obliczenia jak się zmienią wyniki finansowe firmy, jeżeli koszty wzrosną np. o 1 %, 1,5%, 2% i tak dalej. Oczywiście ilość wariantów jest praktycznie nieograniczona.

Budowa arkusza kalkulacyjnego jest następująca, w poszczególnych konkret­nych programach takich jak EXCEL, QUATRO PRO, LOTUS, WORKS mogą być zastosowane nieco inne rozwiązania, jednak podstawo­we zasady nie ulegają znaczącym zmianom.

Cały arkusz kalkulacyjny podzielony jest na wiersze i kolum­ny. Na przecięciu ich znajdują się komórki albo klatki (cele). Dla identyfikacji komórek wiersza numeruje się je liczbami, poczynając od 1, 2 aż np. do 8192. Nato­miast kolumny – literami lub kombinacjami liter, poczynając od A do Z, (pierw­sze 26 kolumn), A, … AZ (drugie 26 kolumn) i tak dalej. Adres, który identyfiku­je daną komórkę składa się z litery i liczby. Przykładowo adres A5 oznacza, że jest to komórka na przecięciu pierwszej kolumny i piątego wiersza. Każda ko­mórka może być rozszerzona do potrzebnych rozmiarów. W komórce można zapisać tekst alfabetyczny lub numeryczny.

Ponieważ pojemność ekranu jest ograniczona dlatego też można obejrzeć tylko pewną, niewielką część arkusza kalkulacyjnego. Tą część arkusza kalkulacyjnego, którą widzi­my na ekranie nazywamy ?oknem?. Przy pomocy klawiszy kursora można ?okno” prze­suwać. W ten sposób można oglądać niewidoczne uprzednio komórki arkusza.

Arkusz kalkulacyjny można analizować jako pewną bazę danych, w której wier­sze są rekordami. Na tak zapisanej bazie można dokonywać szeregu operacji, jak przykładowo posortować określone rekordy według malejącej lub rosnącej wielko­ści kryterialnej. Możliwe jest też sortowanie rekordów, np. na takie, które reprezen­tują artykuły przynoszące zysk 10% i takie, które nie przynoszą takiego zysku oraz te, których produkcja przynosi straty. Dla wizualizacji danych można zbudować wykres np. linearny, słupkowy, kolumnowy, dwu lub trójwymiarowy, radarowy, kropkowy, warstwowy itp. jest też możliwość używania różnorodnych funkcji graficznych w tworzeniu danego obrazu wykresu.

Dla ekonomistów szczególnie interesujące są funkcje finansowe, zaś dla inżynie­rów i osób budujących rynek – funkcje matematyczne i statystyczne. Opisy poszczególnych funkcji dostępne są w przewodnikach metodycznych, dotyczących poszczególnych progra­mów. Najbardziej popularnymi programami są: LOTUS 1-2-3, EXCEL, SUPER­CALK. Nową tendencją w tworzeniu arkuszy kalkulacyjnych jest stosowanie arku­szy wielowymiarowych. Podobnie jak przy edytorach użytkownik ma problemy z wyborem właściwego oprogramowania. I tu pomocne są pisma fachowe. Przy wy­borze oprogramowania należy się kierować następującymi kryteriami: wymagania sprzętowe, edycja, łatwość obsługi, operacje matematyczne, logiczne, statystyczne, finansowe, na łańcuchach, możliwości graficzne i możliwości łączenia tekstu z gra­fiką, współpraca z drukarką, zawartość i jakość dokumentacji, cena, serwis.

Kolejną grupą wspomagającą pracę biurową są pakiety graficzne (systems,graphics). Podstawowymi materiałami tworzonymi w biurze, a zawierającymi elementy graficzne są: korespondencja wewnętrzna i wychodząca, materiały informacyjne i reklamowe, pre­zentacja związana z pokazami, naradami, spotkaniami, schematy organizacyjne.

Pakiety graficzne są narzędziem do tworzenia atrakcyjnych form prezentacji, np. na folii i powiększone przy pomocy rzutnika albo też mogą współpracować bezpo­średnio w układzie komputer – rzutnik.

Pakiety graficzne nie zawsze występują jako odrębne oprogramowanie. Są one często elementem innego oprogramowania, np. edytorów, arkuszy elektronicznych itp. Przy pomocy programów graficznych można ilustrować dane w różnych formach.

Najczęściej stosuje się następujące metody prezentacji:

  • wykresy dwu- i trójwymiarowe,

  • wykresy kołowe,

  • histogramy,

  • grafy,

  • schematy technologiczne.

 

Użytkownik może nadać wykresom postać graficzną zgodną z jego potrzebami. W dowolnym miejscu można umieszczać napisy i znaki np. w postaci podpisów pod rysun­kami, szerszych opisów, odnośników, informacji, komentarzy. Wykres może być przed­stawiony w różnych kolorach, jak też-dla wyeksponowania jego elementów-może być cieniowany, pogrubiony itd. Dla analizy porównawczej wykresy można na siebie nakładać.

Programy graficzne tworzące wykresy korzystają z danych zapisanych w postaci szeregów lub tablic. Dane te mogą być zapisane w innych programach (np. arku­szach kalkulacyjnych) i pakiet graficzny importuje je do siebie.

Dla wykreślenia obrazu graficznego, użytkownik może korzystać z całego szere­gu narzędzi i ułatwień. Przykładowo użytkownik może tworzyć własne rysunki, ko­rzystając z gotowej bazy własnych czy firmowych elementów, np. można na każdym slajdzie przedstawić logo firmy.

Również do popularnych narzędzi wspomagających należą:

  • pędzel o zmiennej wielkości i kształtujący rysunek w sposób najbardziej poży­teczny,

  • rozpylacz farby, który powoduje, że w miejscach jego użycia malowane po­wierzchnie mają bardziej intensywne barwy.

  • gumka, która wyciera nieudane rysunki lub ich elementy,

  • zestaw standardów typu linie o dowolnej grubości, koła, elipsy, kwadraty, pro­stokąty, trójkąty, które pomocne są przy wykorzystaniu różnego typu schematów.

Specjalistyczne zestawy rysunków i elementów zawarte są w oprogramowaniu wspomagającym pracę inżynierów i konstruktorów. Oprogramowanie nosi nazwę pakietów CAD/CAM czyli Computer Aided Design (Komputerowe wspomaganie projektowania) i Computer Aided Manafacture (Komputerowe wspomaganie pro­dukcji). Oprogramowanie typu CAE (Computer Aided Enginering) czyli kompute­rowe wspomaganie konstruowania, umożliwiają dodatkowo planowanie produkcji i analizę kosztów.

Oprogramowanie graficzne można podzielić według następujących kryteriów.

1. Specyfika rodzaju pracy:

a) Grafika wektorowa – opiera się na matematycznym opisie punktów, linii i kolorów. Umożliwia to skalowanie elementów rysunku bez ich utraty, precyzję, kon­trolę nad fragmentami grafiki. Programy zachowują najwyższą jakość rysunku, pa­miętają przykładowo współrzędne początku i końca kreślonej linii, dla okręgu zaś grubość linii, środek i promień. Cechy te pozwalają na osiągnięcie gładkich krawę­dzi i pożądanego wyglądu powiększanych, przesuwanych i drukowanych obiektów. Do oprogramowania posługującego się grafiką wektorową należą m.in.. CHARI­SMA, CORELDRAW, WINDOWS-DRAW.

b) Grafika rastrowa – polega na tym, że rysunek jest traktowany jako płaszczyzna wypełniona wieloma punktami, tzw. mapa bitowa. Im tych punktów na jednostkę powierzchni jest więcej tym jakość rysunku jest lepsza. Słabością oprogramowania jest to, że takie operacje jak przesuwanie, powiększanie, zniekształcają obiekt na ekranie monitora i wydruku. Dzieje się tak, ponieważ program wykonuje zadane funkcje pojedynczo na każdym punkcie. Przedstawicielem tej klasy oprogramowa­nia jest program PHOTO MAGIC.

c) Grafika prezentacyjna – wykorzystuje zarówno technikę wektorową, jak i ra­strową. Jest to najbardziej rozwojowa technika grafiki komputerowej i służy do wirtuali­zacji danych używanych dla opracowania materiałów szkoleniowych raportów i analiz.

 

2. Możliwości zastosowania:

a) Oprogramowanie profesjonalne, gdzie autorzy tych produktów założyli wy­soki poziom wiedzy informatycznej użytkowników. Programy zawierają funkcje dające duże możliwości, jednak dla ludzi mniej przygotowanych są trudne do stoso­wania. Programy używane są m.in. przez artystów – malarzy i grafików co pozwoliło na stworzenie nowych kierunków o nazwie grafika komputerowa i malarstwo kom­puterowe. W opracowaniu tego typu programów przoduje firma Digital, która sponsoruje artystów zajmujących się tym kierunkiem sztuki.

b) Oprogramowanie amatorskie, które charakteryzuje się łatwością obsługi. Ma bardzo rozbudowaną bazę standardowych rysunków, którymi – po pewnych prze­kształceniach lub bez zmian – może posługiwać się użytkownik. Ich dużą zaletą jest stosunkowo niska cena i o wiele mniejsze, niż w przypadku oprogramowania profe­sjonalnego, wymagania sprzętowe.

 

3. Ilość obsługiwanych funkcji

a) Programy pojedyncze, które wykonują jedną podstawową funkcję. Do tego typu programów należy program analizujący i rysujący wykresy statystyczne – STATGRAPHICS oraz CHART.

b) Pakiety graficzne, które składają się z modułów będących odrębnymi programa­mi, sprzedawanymi niekiedy jako odrębne produkty. Moduły składowe z reguły należą do różnych grup klasyfikacji dokonanej ze względu na rodzaj pracy. Do tej grupy oprogramowania należy bardzo popularny program COREL DRAW. Zawiera on między in­nymi: program tworzenia prezentacji COREL-SHOW, program edycji obrazu i jego obróbki COREL PHOTO-PAINT, program tworzenia wykresów COREL CHART, pro­gram wygładzania krawędzi przekazywanych obrazów COREL TRACE.

Dla wyboru odpowiedniego oprogramowania, podobnie jak dla edytorów i arku­szy kalkulacyjnych, należy odpowiedzieć na podstawowe pytania. Czego oczekuje­my po oprogramowaniu? Jakie są nasze możliwości finansowe? Dla odpowiedzi na te pytania pomogą nam opracowania specjalistyczne, np. Enter lub Computerworld.

Najczęściej stosowanymi kryteriami w ocenie oprogramowania graficznego są: atry­buty linii i powierzchni (grubość, styl, kolor), skalowanie, powiększanie (np. 200 razy), liczba gotowych rysunków w cenie pakietu (Charisma ma ich 2200, a Corel 1200), im­port danych z innych programów, typy wykresów, liczba obsługiwanych formatów pli­ków, współpraca ze skanerem, możliwość łączenia fragmentów skanowanych obrazów. narzędzia malarskie, obrót obrazu, wymagania sprzętowe, cena.

Większość programów graficznych pracuje w środowisku MS WINDOWS. Jest faktem. że bardzo przystępny graficzny interfejs, czyli wspomniany wcześniej GUI, i łatwość poruszania się po nim dzięki myszy – sprzyjają pracy z grafiką komputerową.

SIECI KOMPUTEROWE

Co to są systemy sieciowe? – Najogólniej rzecz biorąc, systemem sieciowym przyjęto nazywać pew­ną strukturę informatyczną, w skład której wchodzi grupa elementów, powiązanych ze sobą na zasadzie wymiany infor­macji. Fizyczną realizacją systemu sieciowego jest sieć komputerowa. Stanowi ją zbiór różnego typu urządzeń oraz oprogramowania. Do urządzeń sie­ciowych zalicza się przede wszystkim komputery oraz urządzenia zapewniające komunikację między nimi. Sieć jest to więc struktura zmienna o otwartej architekturze. Komputery w sieci pełnią rolę stacji robo­czych, serwerów sieciowych oraz mogą tworzyć platformę do instalacji oprogramowania zapewnia­jącego dodatkowe usługi. Podstawowym oprogra­mowaniem zapewniającym funkcjonowanie sieci jest system operacyjny oraz oprogramowanie ko­munikacyjne. Wyższą warstwę stanowią programy udostępniające usługi sieciowe, najwyższą zaś apli­kacje sieciowe.

Sieć komputerowa jest pojęciem bardzo ogólnym i nie specyfikującym jej rozmiaru ani struktury.

Dowolną sieć komputerową tworzy grupa komputerów połączonych ze sobą w taki sposób, że mogą przesyłać i wymieniać między sobą dane. Ze względu na szybkość działania i zasięg wykonywanych operacji sieci dzielą się na:

Lokalne – LAN (ang. Local Area Network) – lokalna sieć komputerowa tworzona jest przez kilka do kilkudziesięciu komputerów rozmieszczonych na niewielkim obszarze ­przeważnie w jednym budynku, np. sieć obejmująca jeden wydział uniwersytetu, firmę itp.

Metropolitarne – MAN (ang. Metropolitan Area Network) – metropolitarna sieć komputerowa łączy pojedyncze komputery i sieci lokalne na większym obszarze – mogą to być sieci akademickie, miejskie, regionalne, na przykład sieć łącząca wydziały uniwersytetu mieszczące się w jednym mieście.

Rozlegle – WAN (ang. Wide Area Network) – rozległa sieć komputerowa obejmuje sieci lokalne, metropolitarne i pojedyncze komputery w obrębie kraju lub kontynentu; na przykład sieć łącząca siedziby firm rozprzestrzenione w całym kraju.

Sieci lokalne charakteryzują się więc z reguły niewielką ilością komputerów rozmieszczonych na niewielkim obszarze. W związku z tym struktura połączeń między nimi jest prosta, zaś koszty eksplo­atacji niewielkie. Problemy zaczynają się w przy­padku sieci rozległych, składających się z dużej liczby komputerów. Skomplikowana struktura po­łączeń sieciowych wymusza konieczność stosowa­nia dodatkowych wyrafinowanych urządzeń, za­pewniających poprawną oraz efektywną komuni­kację i transfer danych. Dodatkowo dochodzą problemy minimaliza­cji kosztów połączeń, gdy sieć rozległa korzysta z publicznych sieci teleinformatycznych.

W praktyce zjawisko to jest bardzo zasadne. Istnieje bowiem bar­dzo duże zapotrzebowanie na sieci do obsługi małych i średnich przedsiębiorstw i instytucji. Po­nadto sieci lokalne stanowią podstawę do konstru­owania sieci rozległych.

Aby sieć mogła zafunkcjonować nie wystarczy samo połączenie komputerów kablem i kartami sieciowymi. Wymagany jest drugi element – opro­gramowanie systemowe. Zasadniczym jego skła­dnikiem jest sieciowy system operacyjny zawiadu­jący zasobami oraz koordynujący pracą sieci. Decyduje on o strukturze funkcjonowa­nia sieci.

Sieciowy system operacyjny

 

Sieciowy system operacyjny jest podstawowym oprogramowaniem sieci komputerowej. Jego zada­niem jest stworzenie środowiska wspólnej pracy dla wielu urządzeń. Decyduje o charakterze sieci oraz o zakresie oferowanych usług. Sieciowy system operacyjny koordynuje pracą sieci, zapewnia efek­tywne gospodarowanie zasobami i udostępnianie ich użytkownikom według określonych reguł i zasad. Serwer – jako komputer centralny, na którym znajduje się całość oprogramowania jest najbardziej newralgicznym elementem systemu sieciowego. Ponieważ serwer musi obsłużyć wiele stacji roboczych, jest to z reguły komputer o dużej mocy obliczeniowej i dużej pamięci dyskowej.

Ostatnio coraz większą popularność zyskują syste­my bez wyróżnionego serwera (sieci równorzędne, ang. peer-to-peer), gdzie każdy komputer może udostępniać swoje zasoby na rzecz sieci. W takim przypadku komputery pracujące w sieci korzystają z mocy obliczeniowej oraz innych zasobów pozo­stałych komputerów.

Jedno i drugie rozwiązanie ma swoje wady i zalety. W systemie z wyróżnionym serwerem istnieje ko­nieczność przeznaczenia kosztownego komputera do obsługi sieci, z drugiej jednak strony centralne zarządzanie jest łatwiejsze, zaś system ochrony danych bardziej niezawodny. Z kolei sieci równo­rzędne są rozwiązaniem bardziej ekonomicznym. Zapewniają wysoką efektywność, przy wykorzysta­niu komputerów o mniejszych mocach obliczenio­wych i indywidualnych zasobach, ale trudno jest w nich zagwarantować wysoki stopień niezawod­ności pracy.

Programy usługowe

Są to programy, które rozszerzają funkcje sieciowe­go systemu operacyjnego o dodatkowe usługi. Do grupy tej należą programy komunikacyjne, opro­gramowanie pozwalające na integrację z innymi systemami sieciowymi, udostępniające usługi dru­ku w sieci lub zapewniające dostęp do modemów. Instalowane są z reguły na serwerze albo innym dedykowanym komputerze pracującym w sieci. Niektóre z instalowanych programów stanowią integralną część systemu operacyjnego lub oferowane są jako osob­ne produkty. Do typowych usług sieciowych możemy zaliczyć:

  • dostęp do wspólnych urządzeń fizycznych (systemy dyskowe, drukarki, modemy, napęd dysków optycznych, itp.),

  • dostęp do wspólnych danych (aplikacji, plików),

  • wspólne przetwarzanie informacji (bazy danych,
  • przesyłanie informacji w ramach sieci

 

Programy zarządzania

Programy zarządzania pracą sieci to oprogramowa­nie umożliwiające scentralizowaną kontrolę pracy sieci. Bazują na informacji udostępnianej przez urządzenia sieciowe lub oprogramowanie systemo­we. Do innych funkcji programów zarządzania należy zaliczyć:

  • zdalne monitorowanie pracą sieci,

  • tworzenie graficznej mapy połączeń,

  • kontrolę natężenia ruchu w różnych miejscach sieci,

  • analizę wykorzystania zasobów sieciowych,

  • zdalne sterowanie pracą serwerów oraz innych urządzeń komunikacyjnych,
  • wykrywanie miejsc nasilonych błędów.

Każda sieć komputerowa ma swoją charakterystyczną architekturę – protokół komunikacyjny i topologię. Protokół komunikacyjny opisuje zasady wymiany informacji pomiędzy tworzącymi sieć urządzeniami definiuje zasady transmisji danych: (sygnały kontrolne, formaty pakietów danych i sposoby kontroli poprawności przepływu danych). Topologia zaś określa zasady łączenia komputerów pomiędzy sobą w celu utworzenia sieci. Zasady te ustalają rodzaje łączy, typ kabli oraz kolejność łączenia i sposób rozmieszczenia komputerów, na przykład w oparciu o topologię magistrali, gwiazdy lub pierścienia. Przykłady podane są w załączniku. Tak więc poszczególne, niezależne sieci komputerowe mogą działać w oparciu o różne protokoły komunikacyjne i korzystać ze specjalizowanych połączeń pomiędzy komputerami. Natomiast ogólnoświatowa sieć Internet nie ma regularnej topologii i jest zbudowana na zasadzie łączenia ze sobą pojedynczych sieci lokalnych i miejskich. Bardzo istotny jest fakt, że Internet nie działa jedynie w oparciu o specjalizowane sieci komputerowe, ale i zwykłe sieci telekomunikacyjne. Podobnie jak w innych sieciach, komunikacja w Internecie odbywa się według wspólnego protokołu transmisji danych, którym jest TCP/IP (ang. Transmission Control Protocol / Internet Protocol), którego istota podana zostanie w dalszej części.

Sieci komputerowe umożliwiają łatwą komunikację, dostęp do wspólnej i aktualnej informacji oraz dzielenie zasobów, takich jak drukarki lub pamięć masowa. Naturalnie każdy z użytkowników (uczestników) sieci może korzystać z tych udogodnień w stopniu zależnym od udzielonych mu przywilejów – praw dostępu.

powiązane posty

Bez kalibracji ani rusz!

Serwis ploterów kalibruje ploter po każdej większej awarii Każde szanujące się biuro projektowe posiada na wyposażeniu takie urządzenie jak ploter, które w dzisiejszych czasach znacznie ułatwia pracę projektanta. Ploter to […]